Dom Gąski i Dom Esterki to dwa zabytkowe budynki znajdujące się w Radomiu, które są ze sobą architektonicznie i historycznie powiązane. Znajdują się w centrum miasta, przy ulicy Grodzkiej, niedaleko radomskiego rynku. Oto szczegółowe informacje na ich temat:

1. Historia i pochodzenie

• Dom Gąski: Jest starszy z dwóch budynków i pochodzi z drugiej połowy XVI wieku. Jego nazwa wywodzi się od nazwiska jednego z właścicieli, którym był mieszczanin radomski Andrzej Gąska. Dom ten był pierwotnie murowany i stanowił przykład miejskiego budownictwa mieszczańskiego z tego okresu. Budynek pełnił różne funkcje, od mieszkalnych po handlowe.
• Dom Esterki: Pochodzi z XVII wieku i jest młodszym z dwóch budynków. Według legendy, nazwa „Dom Esterki” nawiązuje do legendarnej miłości króla Kazimierza Wielkiego do żydowskiej dziewczyny Esterki. Mimo że legenda ta jest bardziej romantyczną opowieścią niż potwierdzonym faktem, nazwa przyjęła się i funkcjonuje w lokalnej tradycji.

2. Architektura

• Dom Gąski: To budynek jednopiętrowy, zbudowany z cegły, pierwotnie kryty dachówką. Cechuje go renesansowy charakter z elementami późniejszej przebudowy. Fasada jest skromna, z charakterystycznymi dla epoki oknami o prostych oprawach.
• Dom Esterki: Jest to również budynek jednopiętrowy, ale nieco większy od Domu Gąski. Architektonicznie reprezentuje styl późnorenesansowy z elementami baroku, co jest efektem późniejszych przebudów. Na szczególną uwagę zasługuje portal wejściowy oraz bogato zdobione gzymsy.

3. Funkcja i użytkowanie

• Dom Gąski: Przez wieki pełnił różne funkcje, w tym mieszkalne, handlowe oraz administracyjne. Współcześnie jest częścią Muzeum im. Jacka Malczewskiego, które wykorzystuje budynek do celów wystawienniczych i kulturalnych. Można tam zobaczyć ekspozycje dotyczące historii Radomia i regionu.
• Dom Esterki: Podobnie jak Dom Gąski, jest częścią kompleksu muzealnego. Budynek był kilkakrotnie przebudowywany i adaptowany do zmieniających się potrzeb. Dziś także służy jako przestrzeń wystawiennicza Muzeum im. Jacka Malczewskiego.

4. Renowacje i ochrona

Oba domy były poddawane licznym pracom renowacyjnym, które miały na celu zachowanie ich zabytkowego charakteru oraz dostosowanie do współczesnych standardów użytkowania. W trakcie prac konserwatorskich odkryto wiele cennych elementów architektonicznych, które pozwoliły lepiej zrozumieć ich historię i rozwój.

5. Znaczenie kulturowe

Dom Gąski i Dom Esterki to ważne zabytki Radomia, które stanowią integralną część jego historycznego dziedzictwa. Są one nie tylko atrakcją turystyczną, ale również miejscem spotkań kulturalnych, edukacyjnych i naukowych. Dzięki ich zachowaniu i renowacji, Radom może pochwalić się żywym świadectwem swojej przeszłości.

6. Legendy i opowieści

Z Domem Esterki związana jest wspomniana wcześniej legenda o miłości Kazimierza Wielkiego do Esterki. Choć historycy uważają tę historię za bardziej mityczną niż rzeczywistą, opowieść ta wzbogaca lokalną tradycję i dodaje miejscu tajemniczości.

7. Dostępność dla turystów

Domy Gąski i Esterki są dostępne dla zwiedzających jako część ekspozycji Muzeum im. Jacka Malczewskiego. W ich wnętrzach odbywają się różnorodne wystawy, które przyciągają miłośników historii, sztuki oraz kultury regionu.

Dom Gąski i Dom Esterki to nie tylko zabytki architektury, ale także ważne punkty na mapie kulturalnej Radomia, które odgrywają istotną rolę w popularyzowaniu wiedzy o historii miasta i jego mieszkańcach.