Mauzoleum Legionistów
Brzustów/Żytkowice
Mauzoleum Legionistów
Brzustów/Żytkowice
Informacje
W tym rejonie w dn. 22-26 października 1914 r. toczyły się zacięte walki w ramach tzw. operacji dęblińskiej, w której uczestniczyły oddziały I Brygady Legionów Polskich walczące na prawym skrzydle 46. Dywizji Strzelców Austriackich. Mówi się od200 do 250 poległych na polu chwały legionistach. Ich ciała pochowano we wspólnych mogiłach w zlokalizowanych pod Laskami, pod Zagożdżonem (dzisiaj Pionki), pod Policzną, w Janusznie-Bobku i w Brzustowie . Źródła wspominają o powstałym w 1918 r. z inicjatywy władz austro-węgierskich projekcie dużego cmentarza wojennego z osobną kwaterą dla legionistów, do jego realizacji jednak nie doszło. W 1930 r. sprawą zajął się ponownie Związek Legionistów Polskich Oddział w Radomiu. W ciągu trzech lat pozyskano teren, sponsorów oraz wszelkie zezwolenia potrzebne do wybudowania wojennego cmentarza dla legionistów. Zlokalizowano go w miejscu, gdzie było największe nasilenie walk tj. w pobliżu torów kolejowych stacji PKP Żytkowice i przeniesiono tam prochy poległych legionistów z rozrzuconych po okolicy mogił, głównie ze zbiorowego grobu w Brzustowie. Obelisk zwieńczony krzyżem i orłem wykonano z granitu wołyńskiego według projektu p. Klonowskiego. We wnękach po każdej stronie znajdują się tablice z nazwiskami i pseudonimami poległych żołnierzy oraz jako memento słowa pieśni legionowej. Całkowita wysokość pomnika – 11 m. We wnękach obelisku umocowano metalowe płyty inskrypcyjne z nazwiskami zidentyfikowanych poległych. Na płycie głównej, u stóp siedzącego na kuli orła napis o treści: „D.O.M. TU ŚPIĄ SNEM WIECZNYM ŻOŁNIERZE I-SZEJ BRYGADY LEGJONÓW POLEGLI W WALCE O NIEPODLEGŁOŚĆ POLSKI POD ANIELINEM I LASKAMI 22.X.-26.X.1914 ROKU. OBYWATELE WOLNEJ RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ 1933 R.”
Lokalizacja
